Velen kennen de helaas te vroeg overleden Zweedse misdaadauteur Stieg Larsson (Karl Stig-Erland Larsson) als de schrijver van Millenium, de succesrijke misdaadtrilogie die wereldwijd miljoenen lezers beroerde en meermaals verfilmd werd. De drie boeken verschenen na zijn dood. In het zog van het succes van de Millenium-trilogie werden later nog meer gevonden manuscripten gepubliceerd. Larssen heeft noch de roem gekend noch de opbrengsten gekregen. Hij schreef zijn fictieboeken in de loop der jaren als ontspanning, in de luttele vrije uren of tijdens slapeloze nachten.

Larssen hield zich hoofdzakelijk bezig met het bestuderen en bestrijden van extreemrechts. Op prille leeftijd engageerde Larsson, die uit een links nest kwam, zich in Zweedse radicaal-linkse kringen. Begin jaren tachtig kwam hij in contact met de initiatiefnemers van het antifascistische magazine Searchlight, dat extreemrechts in het Verenigd Koninkrijk onder de loep nam. Aanvankelijk begon Larssen voor Searchlight te schrijven als Scandinavische correspondent. De kennis die hij vergaarde en de nadrukkelijke opkomst van rechtsextremistische groepen in Zweden leidden ertoe dat hij co-auteur werd van een overzichtswerk, Extremhögern (Extreemrechts). Zijn werk maakte hem al snel tot mikpunt van neonazi’s: naast beledigingen volgden er ook doodsbedreigingen.

Larsson liet zich niet intimideren en lanceerde in 1995 het tijdschrift Expo als observatorium van rechtsextremisme. Met het nieuwe tijdschrift wilde Larsson zowel een brug leggen naar wetenschappelijk onderzoek over rechtsextremisme als naar de concrete bestrijding ervan op politiek, sociaal en cultureel vlak. Expo werd meteen een doorn in het oog van rechtsextremisten die reageerden met intimidaties en bedreigingen, zowel van medewerkers als van drukkers en andere commerciële partners. Maar de haatcampagnes van rechtsextremisten werkten averechts. In juni 1996 beslisten twee grote dagbladen Expo mee te verspreiden waardoor toen de oplage van de gebruikelijke 2000 exemplaren steeg naar… 800.000 exemplaren. Die beslissing gaf Expo meer legitimiteit en maakte rechtsextremisten duidelijk dat de democratie niet zomaar te grabbel gegooid zou worden.

Dat Larsson en Expo terecht rechtsextremisme wilden in kaart brengen om het efficiënt te bestrijden werd aangetoond door de moord in oktober 1999 op Björn Söderberg, een vakbondsverantwoordelijke en antifascist, die neergeschoten werd door neonazi’s waarvan er twee tot meer dan tien jaar cel veroordeeld werden. Omdat niet alle journalisten zich van het gevaar van extreemrechts bewust waren of geen ervaring hadden met het omgaan met intimidaties en bedreigingen, publiceede Larsson een nieuw boek: Surviving the Deadline: A Handbook for Journalists under Threat.

Tot aan zijn dood bleef Larsson actief in de bestrijding van rechtsextremisme, werd hij door tal van politici geraadpleegd en hield hij lezingen en vormingscycli over gewelddadige rechtsextremisten, onder meer voor de Zweedse en andere politiediensten. Een hartaaanval op zijn vijftigste werd hem fataal.

Wil je geen enkel artikel over extreemrechts missen? Abonneer je op onze wekelijkse nieuwsbrief.