In oktober 2021 werd in Griekenland de neonazi George Patelis vroegtijdig vrijgelaten. Dit kaderlid van het extreemrechtse Gouden Dageraad werd nochtans een jaar eerder tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij de moord op de rapper Pavlos Fyssas. Deze hiphop-artiest en antifascistisch activist (artiestennaam Killah P) werd op 18 september 2013 neergestoken door een lid van Gouden Dageraad. Het onderzoek wees later uit dat de moordenaar in contact stond met de leider van deze extreemrechtse partij, Nikolaos Michaloliakos.
Neonazisme
De oorsprong van Gouden Dageraad situeert zich in de jaren tachtig. Centraal stond Nikolaos Michaloliakos. Deze uit het leger ontslagen militair had toen al een parcours langs rabiaat nationalistische en zelfs nazigezinde organisaties afgelegd en had er verschillende juridische veroordelingen op zitten. Michaloliakos dweepte niet alleen met het kolonelsregime, de militaire junta die Griekenland van 1967 tot 1974 onder dictatoriale knoet hield. Hij identificeerde zich ook met de dictatuur van Ionnis Metaxas die zich door Mussolini liet inspireren en tussen 1936 en 1941, Griekenland domineerde tot aan de nazi-Duitse inval.
In november 1993 vormde Michaloliakos zijn organisatie om tot politieke partij. Na de financiële crisis van 2009 wist Gouden Dageraad veel ongenoegen te kapen. De partij bereikte zijn electorale hoogtepunt tussen 2012 en 2015, toen het zelfs de derde grootste partij van Griekenland werd.
Maar intussen regende het al klachten van gewelddaden begaan door leden van Gouden Dageraad. Aan de lijst van slachtoffers kon meteen het politiek programma van de partij afgelezen worden. Die slachtoffers waren immigranten, politieke tegenstanders, homo’s en leden van etnische minderheden.
De partij grossierde in nazi-symboliek. Leden brachten de groet met gestrekte arm en ook het partij-logo, de meander, vertoonde sterke gelijkenissen met de door de nazi’s gebruikte swastika. Eerder, in 1987, nadat nazi-kopstuk Rudolf Hess zelfmoord pleegde in zijn Duitse gevangeniscel, deelden leden van Gouden Dageraard in Athene flyers uit met de tekst “Rudolf Hess, onsterfelijk!”. Tijdens een latere huiszoeking werd bij Michaloliakos een foto gevonden waarop hij samen met partijkopstuk Christos Pappas voor een nazivlag poseert met gestrekte arm.
Partijwoordvoerder Ilias Kasidiaris, die ooit toegaf een “holocaust-ontkenner” te zijn, ging viraal nadat hij in juni 2012 in een live-debat op de Griekse televisie eerst het linkse vrouwelijke parlementslid Rena Dourou (Syriza) een glas water in het gezicht gooide en daarop de journaliste en communistisch parlementslid Liana Kanelli tot driemaal toe in het aangezicht sloeg.
Invloed in leger en politie
Net als elders richt Grieks extreemrechts zich naar leger en politie. Enerzijds gaat het om infiltratie van extreemrechtse elementen. Anderzijds doet zich een soort van samenvloeiing voor waarbij militaire rechtsextremistische sympathieën ontwikkelen. De sympathie voor en invloed van Gouden Dageraad bij de politie is gekend en ook na de veroordeling van de partij blijft die sympathie bestaan.
Die sympathie wordt niet altijd verhuld. Toen op 6 december 2020 de politie hard optrad tegen de herdenkingsplechtigheden voor de moord op Alexis Grigoropoulos was duidelijk te zien dat meerdere agenten extreemrechtse symbolen op hun helmen hadden.
De moord op de vijftienjarige Alexis Grigoropoulos blijft een open wonde in Griekenland. De jongeman werd op 6 december 2008 fataal getroffen door twee politiekogels. Volgens de schietende agenten zou de jongen met projectielen naar een politiecombi gegooid hebben en losten ze daarop twee “waarschuwingsschoten”. De rechtbank weerhield de officiële versie van de agenten niet, die ook door ooggetuigen werd tegengesproken. Beide agenten werden door de rechtbank veroordeeld, waarbij de schutter levenslang kreeg. Op 28 juli 2019, kort na het aantreden van de huidige Griekse regering, is de schutter vervroegd vrijgelaten. Dit leidde tot felle protesten en uiteindelijk tot het aftreden van de minister van Binnenlandse Zaken.
Vlaamse vrienden
Dat alles schrok de Vlaamse vrienden van Gouden Dageraad geenszins af. En wie Vlaamse vrienden zegt, komt bij Vlaams Belang-mandatarissen uit. In november 2016 reisden Filip Dewinter en Anke Van dermeersch naar Griekenland om er op de eilanden Lesbos en Chios bijeenkomsten van Gouden Dageraad bij te wonen. Met die bijeenkomsten richtten de rechtsextremisten zich tegen vluchtelingen en migranten die op die eilanden vastzaten en er niet weg konden.
Geen inspanning was de Vlaamse vrienden te min om zoete broodjes te bakken met de Griekese neonazi’s. Op 18 november hield het koppel ook een toespraak op het hoofdkwartier van Gouden Dageraad. Diezelfde dag spraken ze ook de parlementaire fractie van Gouden Dageraad toe, in het gezelschap van twee andere Vlaams Belang-mandatarissen, Jan Penris en Frank Creyelman. De Vlaamse neonazi-vrienden keerden daarop naar huis.
Voorzitter Van Grieken was not amused. Wie salonfähig wil overkomen en wil verhullen dat van in de onderbuik van zijn partij tot in het kader mensen zitten die sympathiseren met neonazi’s, moet wel iéts doen. Dus gaf Van Grieken de Griekenland-reizigers een “berisping” en zette hij Van dermeersch uit het partijbestuur. Zoals vaker wanneer betrapt op banden met neonazisme, verhulde dit alles behalve imposant rookgordijntje de essentie: die was wel dat iedereen lid bleef van de partij en zijn parlementaire mandaten mocht behouden.
Criminele organisatie
In oktober 2020 werd de Griekse extreemrechtse partij Gouden Dageraad veroordeeld als criminele organisatie. Tijdens een spraakmakend proces dat vijf en een half jaar duurde, stonden niet minder dan 68 partijleden terecht. Zeven kopstukken werden veroordeeld voor het leiden van een criminele organisatie. 45 werden veroordeeld voor lidmaatschap van deze criminele organisatie. Eén van de zware veroordeelden, tien jaar gevangenis, was George Patelis. Op 18 oktober 2021 werd hij vervroegd vrijgelaten.
Veeg teken aan de wand
Patelis is al de derde leider van Gouden Dageraad die vervroegd vrijkomt. Deze beslissingen van het Hof van Beroep stoten op onbegrip en breed protest. Net op dit ogenblik kent Griekenland weeral een toename van neonazistische activiteit. Onlangs nog raakten leden van de Griekse communistische partij (KKE) en van haar jeugdorganisatie in Thessaloniki gewond toen ze fysiek aangevallen werden. Het gaat hier slechts om één van de vele gewelddaden die de afgelopen periode veelvuldig voorkwamen en waarvan vooral migranten het slachtoffer zijn.
Ook de advocaten van de familie van Pavlov Fyssas reageerden geschokt. In een persbericht benadrukken Chrysa Papadopoulou en Eleftheria Tobatzoglou de zware feiten waarvoor Patelis, een voormalige brandweercommandant, veroordeeld werd. Ze vroegen zich tevens af of het vijfkoppige Hof van Beroep niet met twee maten en twee gewichten meet gezien ze in andere gevallen al het mogelijke verzet aantekende tegen vroegtijdige vrijlatingen. Tot ontsteltenis van de advocaten én van de Griekse antifascisten wees het Hof op “het specifieke” van de misdaad als argument dat recidive niet zal voorvallen. De advocaten leiden hieruit af dat het gerecht er niet zwaar aan tilt dat het hier om overtuigde neonazi’s gaat.
Hieronder de Engelstalige reconstructie (YouTube) van de moord op Pavlos Fyssas en het onderzoek ernaar, door het onderzoeksbureau dat door de familie van Fyssas aangesteld was.